పలు రకాలైన వరి వంగడాలు మనకు తెలుసు. అనేక రకాలను మన రైతులు సాగు చేస్తున్నారు కూడా. ప్రస్తుతం అలాంటి వరి వంగడాలు సుమారు 6 వేల వరకు ఉన్నాయని ఒక అంచనా. తరతరాలుగా ప్రకృతిలోని వేలాది వడ్ల రకాలను మన పూర్వికులు కనుగొని వాటిని సాగు చేయడం వల్ల అవి మనకు అందుతూ వచ్చాయి. కానీ ఆధునిక వ్యవసాయం అమలులోకి వచ్చాక అధిక దిగుబడిని ఇచ్చే వంగడాలను మాత్రమే సాగు చేయడం మొదలైంది. కార్పొరేట్ విత్తన కంపెనీలు సిఫారసు చేసే వంగడాలను మాత్రమే సాగు చేస్తూ రావడం వల్ల వేలాది పాత వడ్ల రకాలు అంతరించిపోయాయి. దీనిపై ప్రముఖ పర్యావరణవేత్త డాక్టర్ దేబల్ దేబ్ లోతుగా పరిశోధనలు చేశారు.
మన పూర్వికులు సాగు చేసిన వడ్ల రకాలు సుమారు 1,10,000 దాకా ఉంటాయనీ, వాటిల్లో కేవలం ఆరు వేల రకాలు మాత్రమే మనకు ఇవాళ మిగిలాయనీ ఆయన గుర్తించారు. అంటే లక్షకు పైగా పాత వరి వంగడాలు కాలగతిలో మన అశ్రద్ధ వల్ల, అవగాహన లేమి వల్ల అదృశ్యమైపోయాయన్న మాట. జరిగిన అనర్థాన్ని గుర్తించి ఆవేదనకు లోనైన దేబల్ దేబ్ కనీసం ఉన్నవాటినైనా బ్రతికించుకోవాలని హెచ్చరిక చేస్తున్నారు. తన వంతు ప్రయత్నంగా ఒడిశాలోని రాయగడ వద్ద ఆయన సంప్రదాయ వరి వంగడాల విత్తనభాండాగారాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ఇక్కడ రైతుల సహాయంతో వందలాది వరిధాన్యం రకాలను ఆయన భద్రపరిచారు. విత్తన పరంపర సజీవంగా ఉండాలంటే దాన్ని సాగు చేయడమొక్కటే మార్గం. అదే మార్గాన్ని అనుసరిస్తున్నారు దేబల్ దేబ్. వరిధాన్యపు విత్తనాల రకాలను సేకరించడం కోసం దేబల్ దేబ్ దాదాపు దేశమంతటా పర్యటించారు.
పశ్చిమ బెంగాల్‌కు చెందిన దేబల్ దేబ్ కోల్‌కతా యూనివర్సిటీ నుండి PhD చేశారు. అమెరికాలోని యూనివర్సిటీ ఆఫ్ కాలిఫోర్నియా నుంచి, బెంగళూరులోని ఇండియన్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్‌ నుంచి ఆయన పోస్ట్ డాక్టరల్ డిగ్రీలు పొందారు. సంప్రదాయ వరి వంగడాలను కాపాడే బృహత్కార్యంలో భాగంగా వ్రీహి, బసుధ పేర్లతో ఆయన వరి విత్తన భాండాగారాలను (సీడ్ బ్యాంకులు) ఏర్పాటు చేశారు.

దేశీ వరి వంగడాల విశిష్టతను వివరిస్తున్న డాక్టర్ దేబల్ దేబ్

హరిత విప్లవం సృష్టించిన మహా విధ్వంసం

“1970 సంవత్సరం నాటికి భారతదేశంలో సుమారు 1,10,000 రకాలైన వరి వంగడాలు ఉండేవి. కానీ హరిత విప్లవం ప్రారంభమయ్యాక హైబ్రిడ్ వంగడాలకు ప్రాధాన్యం హెచ్చింది. దీంతో వైవిధ్యం అంతరించిపోయి కేవలం 6000 వరి విత్తనాలే మనకు మిగిలాయి. గ్రీన్ రివల్యూషన్ సృష్టించిన మహావిధ్వంసం ఇది” అని చెబుతారు దేబల్ దేబ్.
భారతదేశంలో 14,000 సంవత్సరాల కిందట వరిని కనుగొన్నారనీ, ఆ తర్వాత రైతులు తమ సాగు ప్రయోగాల ద్వారా అనేక వంగడాలను సృష్టించారనీ దేబల్ దేబ్ వివరిస్తారు. అలా 10 వేల సంవత్సరాల కాలవ్యవధిలో లక్షకు పైగా వరిధాన్యం రకాలు పుట్టుకురాగా, వాటిల్లో ఇవాళ మనకు మిగిలినవి ఆరు వేలేనన్నది దేబల్ దేబ్ మాటల సారాంశం.
మన దేశంలో వందల కోట్ల రూపాయలను వ్యవసాయ పరిశోధనలపై వెచ్చిస్తున్నా సంప్రదాయ వరి వంగడాల వైవిధ్యాన్ని కాపాడుకోవడంపై మన ప్రభుత్వాలు దృష్టి పెట్టిందే లేదు. అందుకే దేబల్ దేబ్ ఆ పనికి పూనుకున్నారు. దేబల్ దేబ్ వ్యవసాయక్షేత్రంలో ఇప్పుడు పలు సంప్రదాయ వరి ధాన్యపు రకాలున్నాయి. వాటిలో ‘జుగల్’ అన్నది ఒకరకం. దీన్ని ఐదు శతాబ్దాల కిందట బెంగాల్ రైతులు కనుగొన్నారు. ఇది డబుల్ గ్రెయిన్ రైస్. అలాగే త్రీ గ్రెయిన్ రైస్ వెరైటీ పేరు ‘సతీర్’. ఇదిప్పుడు అంతరించిపోయింది. కానీ దేబల్ దేబ్ వ్యవసాయక్షేత్రంలో మాత్రమే ఈ రకం వరి వంగడం భద్రపరచబడి ఉండడం విశేషం.

సంప్రదాయ వరి వంగడాల వ్యవసాయక్షేత్రంలో డా. దేబల్ దేబ్

వైద్య విలువలు కలిగిన దేశీ వరి వంగడాలు

హరిత విప్లవం వచ్చాక సంప్రదాయ వరి వంగడాలను తూష్ణీభావంతో చూశారు. అవి పెద్దగా దిగుబడినివ్వవని భావించారు. వాటిని సాగుచేయడం అనాగరికమని కూడా ప్రచారం చేశారు. కానీ సంప్రదాయ వరిధాన్యపు రకాల్లో ఐరన్, విటమిన్ బి లతో పాటు పుష్కలంగా ప్రొటీన్ ఉంటుందంటారు దేబల్ దేబ్.
తన విత్తన పరిశోధనలో భాగంగా కర్ణాటక, ఆంధ్రప్రదేశ్, కేరళ, మహారాష్ట్రల్లో పర్యటించినప్పుడు పలువులు రైతులు సంప్రదాయ వరి వంగడాలను కాపాడుకునేందుకు ముందుకురావడం దేబల్ దేబ్‌‍ను ఉత్సాహపరిచింది. రసాయన ఎరువుల వ్యవసాయం తాలూకు దుష్పరిణామాలను రైతులు గుర్తిస్తున్నారని ఆయనకు అర్థమైంది. అందుకే సంప్రదాయ వరిధాన్యపు రకాలను ఆసక్తికలిగిన రైతులకు అందించి, వారిచేతే సాగు చేయించి వాటిని సజీవంగా ఉంచేందుకు ఆయన ప్రయత్నిస్తున్నారు. ప్రభుత్వాల వల్ల ఈ పని జరగే అవకాశాలు లేవు. అందుకే ఆయన రైతులపైనే ఆధారపడుతున్నారు.
“మూస రకం వరి వంగడాల వల్ల నానాటికీ వ్యవసాయ ఆదాయం తగ్గిపోతోంది. ఈ పరిస్థితి నుంచి గట్టెక్కాలంటే వరి సాగులో వైవిధ్యం రావాలి. భిన్నరకాలైన వరి ధాన్యం రకాలను రైతులు సాగుచేయాలి. అప్పుడు ఒక రకం వరికి మార్కెట్ లేకపోతే మరో రకం వరిని పండించుకునే వెసులుబాటు ఉంటుంది” అని దేబల్ దేబ్ చెబుతారు.

Seed Warrior Dr Debal Deb

సంప్రదాయ వంగడాల సాగుకు ‘బసుధ’

డాక్టర్ దేబల్ దేబ్ మొదట పశ్చిమ బెంగాల్‌ బకుర జిల్లాలోని పాంచాల్ వద్ద అటవీ ప్రాంతంలో ‘బసుధ’ (వసుధ అంటే భూమి అని అర్థం. బెంగాల్‌ ఉచ్చారణలో వకారం బకారంగా మారుతుంది ) సంస్థను ఏర్పాటు చేశారు. దేశీ వరి వంగడాలను భద్రపరచి సజీవంగా ఉంచడం ‘బసుధ’ లక్ష్యం. 1997లో కేవలం 1.5 ఎకరాల విస్తీర్ణంలో సాదా సీదాగా ఆయన ‘బసుధ’ వ్యవసాయ క్షేత్రాన్ని నెలకొల్పారు. ఇక్కడ సుమారు 500 దేశీ వరివంగడాలను సాగు చేయడం మొదలుపెట్టారు. ఈ సాగు అంతా సేంద్రియ సంప్రదాయ పద్ధతుల్లో సాగుతుంది. స్థానిక రైతులు, వలంటీర్ల సహాయంతో ఆయన ఈ వ్యవసాయక్షేత్రాన్ని నిర్వహిస్తూ వచ్చారు. ఏటా ప్రపంచం నలుమూలల నుండి పలువురు సైంటిస్టులు, వ్యవసాయ నిపుణులు, ఔత్సాహిక రైతులు, వ్యవసాయ శాస్త్ర విద్యార్థులు, పరిశోధకులు ఈ వ్యవసాయక్షేత్రాన్ని సందర్శిస్తూ వచ్చారు. Worldwide Opportunities on Organic Farms (WWOOF) పేరుతో ఏర్పాటైన ఆర్గానిక్ వ్యవసాయ సమర్థకుల వేదిక ఒకటి ‘బసుధ’కు సహాయ సహకారాలు అందిస్తోంది. ఈ వేదికలో 99 దేశాలకు చెందినవారు ఉండడం విశేషం.
1997లో డాక్టర్ దేబ్ సంప్రదాయ వడ్ల రకాలను సంరక్షించడం కోసం “వ్రీహి” (వ్రీహి అంటే సంస్కృతంలో వడ్లు లేదా ధాన్యం అని అర్థం) అనే ఒక స్వచ్ఛంద సంస్థను ఏర్పాటు చేశారు. స్వచ్ఛంద సంస్థల పక్షాన దేశంలో ఏర్పాటైన తొలి సీడ్ బ్యాంక్ ఇదే. పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని 18 జిల్లాల రైతులను కలుపుకుని డాక్టర్ దేబ్ “వ్రీహి” సంస్థ ద్వారా 600 సంప్రదాయ వరి వంగడాల భాండాగారాన్ని నిర్వహించారు. రైతులకు సంప్రదాయ వరి రకాల విత్తనాలను అందించడం, వారి చేత సాగు చేయించడం “వ్రీహి” ధ్యేయం.

Vrihi Seed Bank

విత్తనాలు అందించే ‘వ్రీహి’

రైతులకు డాక్టర్ దేబ్ ఉచితంగానే విత్తనాలు ఇస్తారు. అయితే అందుకు బదులుగా రైతులు ఒక కిలో ఏదో ఒక కొత్త రకం వరి విత్తనాలను ఇవ్వవలసి ఉంటుంది. ఇచ్చేందుకు విత్తనాలేవీ లేకపోతే సెక్యూరిటీ డిపాజిట్ చెల్లించి “వ్రీహి” నుండి తమకు కావలసిన విత్తనాలు తీసుకుపోవచ్చు. ఆర్గానిక్ పద్ధతుల్లో పండించాక రెండు కిలోల విత్తనాలు తెచ్చి తిరిగి “వ్రీహి” సంస్థకు అందించాలి. అప్పుడు సెక్యూరిటీ డిపాజిట్‌ను తిరిగి ఇచ్చేస్తారు. ఇదీ పద్ధతి. ఈ విధానం ద్వారా డాక్టర్ దేబ్ 600 రకాలకు పైగా దేశీ వరి వంగడాలకు తిరిగి ప్రాణం పోశారు.
రెండేళ్లు వరుసగా సాగు చేయకపోతే ఆ రకం వంగడం అంతరించి పోతుంది. అలా వేలాది వరి వంగడాలు దేశవ్యవసాయ యవనిక నుండి అదృశ్యమైపోయాయి. అందుకే తమ వద్ద ఉన్న వంగడాలను ఏటా పొలాల్లో సాగు చేయించాలని డాక్టర్ దేబ్ నిర్ణయించారు. మొత్తం ఆయన వద్ద ఇప్పుడు 1,410 దేశీ వరి రకాల విత్తనాలు భద్రపరచబడి ఉన్నాయి. వీటిల్లో వర్షాభావాన్ని, తెగుళ్లను, అతివృష్టినీ, వరదలను తట్టుకునే పలురకాల వరివంగడాలు ఉండడం విశేషం. ఆయన సంపాదించిన పలు వంగడాలకు ఆరోగ్యదాయకమైన వైద్యవిలువలూ ఉన్నాయి. ఇవన్నీ బారతీయ వ్యవసాయ వారతస్వ సంపదలో భాగం. మన తాతతండ్రులకు సంబంధించిన విలువైన ఆస్తి.
పశ్చిమ బెంగాల్‌లో దశాబ్దాల పాటు పరిశోధనలు నిర్వహించిన డాక్టర్ దేబ్ ఇటీవల ఒడిశాలోని Niyamgiri hills లోయకు తరలి వెళ్లారు. అక్కడ వాతావరణం అనుకూలంగా ఉండడంతో 1,340 రకాలైన దేశీ వరి వంగడాలను ఆయన సాగు చేస్తున్నారు. దేశంలోని ఆరు రాష్ట్రాలకు చెందిన సుమారు 7000 మంది రైతులకు ఆయన వరి విత్తనాలను అందించారు. వీటిలో 70 నుండి 180 రోజుల్లో పంట చేతికి వచ్చే వంగడాలున్నాయి.
సంప్రదాయ వరి వంగడాలను మళ్లీ సాగుచేయడం మొదలుపెడితే దేశ ఆహారభద్రత ప్రమాదంలో పడుతుందంటూ కొందరు చేసే వాదనలో పస లేదంటారు దేబల్ దేబ్. హరిత విప్లవంలో భాగంగా సాగు చేస్తూ వచ్చిన హైబ్రీడ్ వంగడాలేవీ అనావృష్టిని తట్టుకోలేవని ఆయన చెబుతారు. నీరు లేకుండా, వర్షాధారంగా పండే వరివంగడాలేవీ ఆధునిక వ్యవసాయ వంగడాల్లో లేవంటారు. దేశంలోని వర్షాధార ప్రాంతాల్లో పండే పంటలు దేశీ వంగడాలేనని ఆయన గుర్తు చేస్తారు. అంటే ప్రధానంగా మనకు సమకూరుతున్న ఆహారధాన్యాలు హైబ్రిడి వంగడాల ద్వారా కాదన్న సంగతి గ్రహించాలని ఆయన చెబుతారు. దేశీ వంగడాలు సగటున ఎకరాకు 24 క్వింటాళ్లదాకా దిగుబడి ఇస్తుండగా, హైబ్రిడ్ వంగడాలు 15 క్వింటాళ్లు మాత్రమే ఇస్తున్నాయని ఆయన వాదిస్తారు. నిజానికి హరిత విప్లవానికి ముందు రోజుల్లోనే ఎక్కువ దిగుబడినిచ్చే వరి వంగడాల సాగు జరిగిందని ఆయన గణాంకాల ఆధారంగా వివరిస్తారు. పైగా హైబ్రిడ్ వరి వంగడాల సాగు కోసం దేశంలో 27 మిలియన్ల బోరు బావులను తవ్వారనీ, దాని వల్ల ఇప్పుడు భూగర్భజలాలు అడుగంటి పోయాయనీ డాక్టర్ దేబల్ దేబ్ జరిగిన విధ్వంసాన్ని కళ్లకు కడతారు.

దేశీ వరి వంగడాల సాగుపై డాక్టర్ దేబల్ దేబ్ శిక్షణ

సీడ్ కంపెనీల బెడద

రైతులు మనదేశంలో హైబ్రిడ్ వెరైటీలను సాగు చేస్తుంటే, కార్పొరేట్ సీడ్ కంపెనీలు మాత్రం చాపకింద నీరులా దేశీవిత్తనాల అన్వేషణ సాగిస్తున్నాయి. వాటికి జన్యు మార్పిడి చేసి మార్కెట్ చేసుకోవాలని ఆబగా చూస్తున్నాయి. అలాంటి బడా సీడ్ కంపెనీల కబంధ హస్తాల నుండి మన వరి వంగడాలను కాపాడుకోవడం తేలికేమీ కాదు. అది దేశీయ ఆహార సార్వభౌమత్వం కోసం సాగుతున్న ఒక యుద్ధం. డాక్టర్ దేబ్ ఆ యుద్ధంలో హోరాహోరీగా పోరాడుతున్నారు. అంతరిస్తున్న వంగడాలకు తిరిగి జీవం పోయాలని తపన పడుతున్నారు. పాతిక సంవత్సరాలుగా ఆయన ఇదే పనిలో నిమగ్నమై ఉన్నారు. ఇందులో భాగంగా 70 వరకు పరిశోధన గ్రంథాలు వెలువరించారు. దేశీ వంగడాలను సంరక్షించే పనిలో ఉన్న ప్రముఖ ఆహార సార్వభౌమత్వ ఉద్యమ కార్యకర్త వందనా శివ కూడా ఆయనకు తోడుగా నిలిచారు. వందనా శివ స్వదేశీ విత్తనాల సంరక్షణ కోసం ‘నవధాన్య’ సంస్థను నిర్వహిస్తున్న సంగతి తెలిసిందే. ఇదిలావుండగా నేషనల్ బయో డైవర్సిటీ రిజిస్టర్‌లో భారతీయ వరి వంగడాల వివరాలను నమోదు చేయించాలన్నది డాక్టర్ దేబ్ ఆలోచన. ప్రభుత్వం చేత రిజిస్టర్ అయితే దేశీ వరి వంగడాలను సీడ్ కంపెనీలు తస్కరించే అవకాశం ఉండదన్నది ఆయన అభిప్రాయం. ఇలా స్వదేశీ విత్తనాలను కాపాడేందుకు రాజీలేని సమరం సాగిస్తున్న యోద్ధ డాక్టర్ దేబల్ దేబ్. ఈ సీడ్ వారియర్‌కు అండగా నిలవడం సంప్రదాయ వ్యవసాయాన్ని కోరుకునేవారందరి విధి. అది భారతదేశంలో సుస్థిర వ్యవసాయం జరగాలని ఆకాంక్షించేవారందరి కర్తవ్యం.
ఆసక్తిగలవారు మరిన్ని వివరాల కోసం ఈ క్రింది చిరునామాను సంప్రదించవచ్చు.
1. Dr Debal Deb
cintdis@hotmail.com (+91) 94326 74377, 098538 61558
2. Basudha Trust Coordinator
basudha2010@hotmail.com, (+91) 91639 28528
3. Laboratory , basudha2010@hotmail.com, (+91-33) 4065 5396, 096350 16675

‘బసుధ’ గురించి డాక్టర్ దేబల్ దేబ్ పరిచయం

హైదరాబాద్ పర్యటన సమయంలో డాక్టర్ దేబల్ దేబ్ ప్రసంగం

494 COMMENTS

  1. Попробуйте востребованную [url=https://krs.sushi-holl.ru/]суши в красноярске в северном районе[/url] от sushi-holl! Мы предлагаем многочисленные комбинации: с цыплёнком, мясом, морепродуктами и овощными добавками. А необычные соусы добавляют каждому блюду неповторимый вкус. WOK – это прекрасный вариант для тех, кто любит питательные и насыщенные блюда. Заказ можно подать через сайт, и уже совсем скоро ароматное блюдо будет у вас на столе. Не забудьте попробовать любимой азиатской кухней, не выходя из дома.

  2. viagra subito viagra originale in 24 ore contrassegno or viagra originale recensioni
    http://www.lifeact.jp/mt/mt4i.cgi?id=1&cat=1&mode=redirect&no=1&ref_eid=1698&url=http://farmasilditaly.com cerco viagra a buon prezzo
    [url=https://cse.google.sc/url?sa=t&url=https://farmasilditaly.com]le migliori pillole per l’erezione[/url] farmacia senza ricetta recensioni and [url=http://bocauvietnam.com/member.php?1586906-evyljysiyf]viagra 100 mg prezzo in farmacia[/url] esiste il viagra generico in farmacia

  3. taya777 register login [url=https://taya777.icu/#]taya777.icu[/url] The thrill of winning keeps players engaged.

  4. phmacao com login [url=https://phmacao.life/#]phmacao.life[/url] Casino visits are a popular tourist attraction.

  5. phmacao com login [url=http://phmacao.life/#]phmacao casino[/url] Poker rooms host exciting tournaments regularly.

  6. phmacao club [url=https://phmacao.life/#]phmacao com login[/url] Players enjoy both fun and excitement in casinos.

  7. taya365 [url=https://taya365.art/#]taya365.art[/url] Many casinos offer luxurious amenities and services.

  8. phmacao com login [url=https://phmacao.life/#]phmacao club[/url] Poker rooms host exciting tournaments regularly.

  9. Online pharmacy USA [url=https://familypharmacy.company/#]Best online pharmacy[/url] legit non prescription pharmacies

  10. mexican drugstore online [url=https://xxlmexicanpharm.com/#]п»їbest mexican online pharmacies[/url] best online pharmacies in mexico

  11. no prescription needed canadian pharmacy cheapest pharmacy prescription drugs or canadian pharmacy coupon code
    http://bulatgroup.ru/bitrix/rk.php?goto=https://discountdrugmart.pro/ mail order prescription drugs from canada
    [url=http://www.jk112.cn/wap/export.php?url=https://discountdrugmart.pro]prescription drugs online[/url] canadian pharmacy discount code and [url=http://www.donggoudi.com/home.php?mod=space&uid=2322161]pharmacy no prescription required[/url] no prescription needed canadian pharmacy

  12. cheapest prescription pharmacy [url=https://familypharmacy.company/#]family pharmacy[/url] Cheapest online pharmacy

  13. buying prescription drugs in mexico online п»їbest mexican online pharmacies or purple pharmacy mexico price list
    https://www.ssbonline.biz/speedbump.asp?link=xxlmexicanpharm.com&amp mexican rx online
    [url=https://maps.google.gm/url?q=https://xxlmexicanpharm.com]п»їbest mexican online pharmacies[/url] mexico drug stores pharmacies and [url=http://xn--0lq70ey8yz1b.com/home.php?mod=space&uid=1356383]mexican rx online[/url] mexican online pharmacies prescription drugs

  14. canadian pharmacy coupon code no prescription pharmacy paypal or canadian pharmacy no prescription
    https://toolbarqueries.google.bi/url?q=https://discountdrugmart.pro cheapest pharmacy for prescriptions without insurance
    [url=https://maps.google.is/url?q=https://discountdrugmart.pro]legal online pharmacy coupon code[/url] canadian pharmacy no prescription needed and [url=http://www.yya28.com/home.php?mod=space&uid=526583]online pharmacy discount code[/url] pharmacy without prescription

  15. canadian pharmacy ed medications [url=https://easycanadianpharm.com/#]canadian world pharmacy[/url] easy canadian pharm

  16. reputable canadian online pharmacy onlinecanadianpharmacy 24 or reddit canadian pharmacy
    https://www.google.lt/url?sa=t&url=https://easycanadianpharm.com vipps approved canadian online pharmacy
    [url=http://w.zuzuche.com/error.php?msg=192.168.0.22::+Read+timed+out+after+reading+0+bytes,+waited+for+30.000000+seconds&url=http://easycanadianpharm.com://easycanadianpharm.com]trusted canadian pharmacy[/url] canadian pharmacy king reviews and [url=https://dongzong.my/forum/home.php?mod=space&uid=19674]my canadian pharmacy[/url] canadian drug stores

  17. medicine in mexico pharmacies medication from mexico pharmacy or reputable mexican pharmacies online
    https://islamcenter.ru/go.php?url=https://xxlmexicanpharm.com buying prescription drugs in mexico
    [url=https://maps.google.ie/url?sa=t&url=https://xxlmexicanpharm.com]buying from online mexican pharmacy[/url] reputable mexican pharmacies online and [url=http://www.donggoudi.com/home.php?mod=space&uid=2324095]reputable mexican pharmacies online[/url] buying prescription drugs in mexico

  18. canadian pharmacies not requiring prescription canadian pharmacy without prescription or drugstore com online pharmacy prescription drugs
    http://www.b2bwz.cn/url.asp?url=discountdrugmart.pro canada online pharmacy no prescription
    [url=http://www.ixawiki.com/link.php?url=https://discountdrugmart.pro]pharmacy coupons[/url] buying prescription drugs from canada and [url=https://bbs.xiaoditech.com/home.php?mod=space&uid=2370915]best no prescription pharmacy[/url] promo code for canadian pharmacy meds

  19. medicine in mexico pharmacies [url=https://xxlmexicanpharm.com/#]xxl mexican pharm[/url] xxl mexican pharm

  20. online pharmacy prescription no prescription pharmacy paypal or canadian pharmacy coupon
    http://clients1.google.to/url?q=https://discountdrugmart.pro international pharmacy no prescription
    [url=https://cse.google.am/url?sa=t&url=https://discountdrugmart.pro]canadian pharmacy no prescription needed[/url] no prescription required pharmacy and [url=https://www.gztongcheng.top/home.php?mod=space&uid=228597]canada pharmacy not requiring prescription[/url] canadian pharmacy no prescription needed

  21. mexican online pharmacies prescription drugs buying from online mexican pharmacy or medication from mexico pharmacy
    https://maps.google.co.ls/url?sa=t&url=https://xxlmexicanpharm.com mexican rx online
    [url=https://images.google.ws/url?sa=t&url=https://xxlmexicanpharm.com]pharmacies in mexico that ship to usa[/url] mexican rx online and [url=https://app.guiigo.com/home.php?mod=space&uid=17461]buying prescription drugs in mexico[/url] buying prescription drugs in mexico

  22. canadian prescription pharmacy canadian prescription pharmacy or overseas pharmacy no prescription
    https://cse.google.lv/url?q=https://discountdrugmart.pro mail order pharmacy no prescription
    [url=https://www.gra.co.nz/Redirect.aspx?destination=http://discountdrugmart.pro/]cheapest pharmacy for prescriptions[/url] us pharmacy no prescription and [url=http://www.fromeyes.cn/bbs/home.php?mod=space&uid=61360]online pharmacy without prescription[/url] canadian pharmacy coupon code

  23. Online pharmacy USA [url=http://familypharmacy.company/#]canada pharmacy coupon[/url] Best online pharmacy

  24. mexican online pharmacies prescription drugs purple pharmacy mexico price list or medicine in mexico pharmacies
    https://riggisberg.ch/Calendar2/calendar/remoteEvent/3251ba8e44d082350144d08f86ad0001?redirectURL=https://xxlmexicanpharm.com mexican online pharmacies prescription drugs
    [url=https://cse.google.com.bh/url?sa=t&url=https://xxlmexicanpharm.com]mexico drug stores pharmacies[/url] buying prescription drugs in mexico online and [url=http://users.atw.hu/dangercheat/forum/member.php?action=profile&uid=3366]medicine in mexico pharmacies[/url] mexico drug stores pharmacies

  25. canadian pharmacies not requiring prescription no prescription needed canadian pharmacy or canadian pharmacy coupon
    https://images.google.tk/url?sa=t&url=https://discountdrugmart.pro prescription free canadian pharmacy
    [url=http://64.psyfactoronline.com/new/forum/away.php?s=https://discountdrugmart.pro]promo code for canadian pharmacy meds[/url] reputable online pharmacy no prescription and [url=http://www.88moli.top/home.php?mod=space&uid=10000]canadian prescription pharmacy[/url] canadian pharmacy no prescription needed

  26. mexico drug stores pharmacies [url=http://xxlmexicanpharm.com/#]mexico pharmacies prescription drugs[/url] buying prescription drugs in mexico online

  27. mexico drug stores pharmacies best online pharmacies in mexico or mexican drugstore online
    https://images.google.by/url?sa=t&url=https://xxlmexicanpharm.com mexican drugstore online
    [url=http://www.sakashita-gumi.jp/modules/wordpress/wp-ktai.php?view=redir&url=http://xxlmexicanpharm.com/]mexican border pharmacies shipping to usa[/url] mexican online pharmacies prescription drugs and [url=http://www.88moli.top/home.php?mod=space&uid=9839]mexican border pharmacies shipping to usa[/url] medicine in mexico pharmacies

  28. online pharmacy delivery usa [url=https://familypharmacy.company/#]online pharmacy delivery usa[/url] Online pharmacy USA

  29. legit canadian pharmacy [url=https://easycanadianpharm.com/#]easy canadian pharm[/url] pharmacies in canada that ship to the us

  30. п»їbest mexican online pharmacies mexican mail order pharmacies or mexico drug stores pharmacies
    https://www.google.bf/url?q=https://xxlmexicanpharm.com mexico pharmacies prescription drugs
    [url=http://logen.ru/bitrix/redirect.php?goto=https://xxlmexicanpharm.com]purple pharmacy mexico price list[/url] mexico drug stores pharmacies and [url=http://www.9kuan9.com/home.php?mod=space&uid=2510791]mexico pharmacies prescription drugs[/url] buying from online mexican pharmacy

  31. cheapest pharmacy for prescriptions without insurance legit non prescription pharmacies or online pharmacy prescription
    http://www.google.hn/url?q=https://discountdrugmart.pro canadian pharmacy world coupon
    [url=https://www.bausch.pk/en/redirect/?url=https://discountdrugmart.pro]canadian pharmacy coupon[/url] pharmacy coupons and [url=http://mi.minfish.com/home.php?mod=space&uid=1259909]canadian pharmacy discount coupon[/url] no prescription required pharmacy

  32. easy canadian pharm [url=https://easycanadianpharm.com/#]canadian online pharmacy reviews[/url] easy canadian pharm

  33. medicine in mexico pharmacies mexican drugstore online or mexican border pharmacies shipping to usa
    https://maps.google.co.za/url?sa=t&url=https://xxlmexicanpharm.com buying prescription drugs in mexico online
    [url=http://www.google.com.gi/url?q=https://xxlmexicanpharm.com]mexican pharmaceuticals online[/url] buying prescription drugs in mexico online and [url=http://bbs.soumoli.com/home.php?mod=space&uid=109279]mexico pharmacies prescription drugs[/url] mexican pharmaceuticals online

  34. prescription drugs from canada no prescription pharmacy paypal or online pharmacy no prescription
    https://maps.google.com.ly/url?sa=t&url=http://discountdrugmart.pro non prescription medicine pharmacy
    [url=https://images.google.nl/url?sa=t&url=https://discountdrugmart.pro]canadian online pharmacy no prescription[/url] online pharmacy discount code and [url=https://www.oppo.xyz/home.php?mod=space&uid=9800]canada online pharmacy no prescription[/url] rx pharmacy no prescription

  35. bonaslot.site [url=http://bonaslot.site/#]bonaslot[/url] Slot dengan bonus putaran gratis sangat populer

  36. slotdemo [url=https://slotdemo.auction/#]demo slot pg[/url] Keseruan bermain slot selalu menggoda para pemain

  37. preman69.tech preman69 or preman69.tech
    http://yoshio.noizm.com/jump.php?u=http://preman69.tech preman69
    [url=http://www.dvdmania.ru/eshop/search.php?search_query=%3Ca+href%3Dhttps://preman69.tech%2Fusers%2F1495316%2F%3E%EE%F2%E5%EB%E8+%CF%E5%F2%E5%F0%E1%F3%F0%E3%E0%3C%2Fa%3E+%97+%EC%FB%F1%EB%E8%2C+%ED%E0%E1%EB%FE%E4%E5%ED%E8%FF]preman69 slot[/url] preman69 slot and [url=https://www.sdsdsoft.com/upload/home.php?mod=space&uid=3605702]preman69.tech[/url] preman69 slot

  38. preman69 [url=https://preman69.tech/#]preman69 slot[/url] Kasino sering memberikan hadiah untuk pemain setia

  39. where to buy clomid prices [url=https://clmhealthpharm.shop/#]how to get cheap clomid pills[/url] generic clomid pills

  40. doxycycline 225 mg [url=https://doxhealthpharm.com/#]DoxHealthPharm[/url] how much is doxycycline in south africa

  41. can you purchase amoxicillin online [url=https://amohealthpharm.shop/#]Amo Health Pharm[/url] how much is amoxicillin

  42. where to get zithromax zithromax antibiotic without prescription or can i buy zithromax online
    http://w-ecolife.com/feed2js/feed2js.php?src=https://zithropharm.com zithromax buy
    [url=https://www.investordictionary.com/dictionary/links/relatedlinkheader.aspx?url=https://zithropharm.com]zithromax 500 mg for sale[/url] zithromax capsules price and [url=http://www.1moli.top/home.php?mod=space&uid=1180214]how to get zithromax online[/url] buy azithromycin zithromax

  43. best price for doxycycline buy doxycycline 500mg or doxycycline 150 mg cost comparison
    https://gozoom.com/redirect?id=01e072cdf8f56ca8057df3ac338026f5&userId=&target=2&url=http://doxhealthpharm.com buy online doxycycline
    [url=http://www.rtkk.ru/bitrix/rk.php?goto=http://doxhealthpharm.com/]where to buy doxycycline in australia[/url] doxycycline 100g tablets and [url=https://visualchemy.gallery/forum/profile.php?id=4745437]cheapest 40 mg doxycycline[/url] doxycycline 500mg price in india

  44. where can i buy zithromax uk [url=https://zithropharm.shop/#]buy zithromax 500mg online[/url] buy zithromax canada

  45. medicine amoxicillin 500 amoxicillin price canada or amoxicillin 500 mg without a prescription
    https://megalodon.jp/?url=https://amohealthpharm.com amoxicillin without a doctors prescription
    [url=http://www.marcomanfredini.it/radio/visualizzacollezione.php?paginanews=5&contenuto=13&quale=40&origine=https://amohealthpharm.com]amoxicillin 500 mg without a prescription[/url] buy cheap amoxicillin and [url=http://mi.minfish.com/home.php?mod=space&uid=1266114]can you buy amoxicillin uk[/url] buy amoxicillin online uk

  46. can you get generic clomid online can i get clomid pill or where can i buy cheap clomid
    https://maps.google.com.sb/url?q=https://clmhealthpharm.com how can i get clomid
    [url=https://medakahonpo.com/MT/index.cgi?id=1&mode=redirect&no=578&ref_eid=3332&url=http://clmhealthpharm.com]can i order generic clomid for sale[/url] can i order cheap clomid tablets and [url=https://domod.click/home.php?mod=space&uid=29836]where can i get cheap clomid pills[/url] how can i get cheap clomid online

  47. buy amoxicillin over the counter uk amoxicillin discount coupon or can i buy amoxicillin over the counter
    https://images.google.mk/url?sa=t&url=https://amohealthpharm.com amoxicillin capsule 500mg price
    [url=https://toolbarqueries.google.com.ec/url?q=http://amohealthpharm.com]amoxicillin pharmacy price[/url] buy amoxicillin over the counter uk and [url=http://bbs.soumoli.com/home.php?mod=space&uid=115771]amoxacillian without a percription[/url] order amoxicillin online

  48. doxycycline minocycline [url=http://doxhealthpharm.com/#]buy doxycycline 100mg[/url] doxycycline cheap australia

  49. pharmacie en ligne sans ordonnance [url=https://pharmaciemeilleurprix.com/#]pharmacie en ligne pas cher[/url] pharmacie en ligne pas cher

  50. Achat mГ©dicament en ligne fiable [url=https://kamagrameilleurprix.com/#]acheter kamagra site fiable[/url] pharmacie en ligne avec ordonnance

  51. Pharmacie en ligne livraison Europe п»їpharmacie en ligne france or pharmacie en ligne
    https://cse.google.gp/url?q=https://tadalafilmeilleurprix.com pharmacie en ligne avec ordonnance
    [url=https://images.google.sn/url?sa=t&url=https://tadalafilmeilleurprix.com]Pharmacie Internationale en ligne[/url] pharmacie en ligne sans ordonnance and [url=http://www.yya28.com/home.php?mod=space&uid=641891]Pharmacie Internationale en ligne[/url] pharmacie en ligne livraison europe

  52. pharmacie en ligne france livraison belgique Pharmacie en ligne livraison Europe or Pharmacie sans ordonnance
    http://nimbus.c9w.net/wifi_dest.html?dest_url=https://pharmaciemeilleurprix.com п»їpharmacie en ligne france
    [url=https://nhatrangclub.vn/proxy.php?link=https://pharmaciemeilleurprix.com]pharmacie en ligne sans ordonnance[/url] п»їpharmacie en ligne france and [url=http://www.88moli.top/home.php?mod=space&uid=11488]trouver un mГ©dicament en pharmacie[/url] pharmacies en ligne certifiГ©es

  53. Viagra vente libre pays Meilleur Viagra sans ordonnance 24h or Viagra pas cher livraison rapide france
    http://hao.vdoctor.cn/web/go?client=web&from=web_home_med_cate&url=http://viagrameilleurprix.com Viagra vente libre pays
    [url=https://images.google.com.gt/url?q=https://viagrameilleurprix.com]Prix du Viagra en pharmacie en France[/url] Viagra vente libre pays and [url=http://www.dllaoma.com/home.php?mod=space&uid=397123]SildГ©nafil 100mg pharmacie en ligne[/url] Viagra pas cher livraison rapide france

  54. pharmacie en ligne sans ordonnance vente de mГ©dicament en ligne or Pharmacie sans ordonnance
    https://maps.google.ro/url?sa=t&url=https://kamagrameilleurprix.com pharmacie en ligne avec ordonnance
    [url=https://clients1.google.com.mt/url?q=https://kamagrameilleurprix.com::]pharmacie en ligne pas cher[/url] Pharmacie Internationale en ligne and [url=https://www.soumoli.com/home.php?mod=space&uid=118241]pharmacie en ligne france livraison internationale[/url] pharmacie en ligne france livraison belgique

  55. pharmacie en ligne avec ordonnance [url=http://kamagrameilleurprix.com/#]kamagra gel[/url] pharmacie en ligne france pas cher

  56. pharmacie en ligne france fiable Achat mГ©dicament en ligne fiable or Pharmacie Internationale en ligne
    https://toolbarqueries.google.co.il/url?q=https://pharmaciemeilleurprix.com pharmacie en ligne sans ordonnance
    [url=https://cse.google.sc/url?q=https://pharmaciemeilleurprix.com]pharmacie en ligne sans ordonnance[/url] Pharmacie Internationale en ligne and [url=http://www.yya28.com/home.php?mod=space&uid=640236]Pharmacie sans ordonnance[/url] pharmacie en ligne france fiable

  57. pharmacie en ligne fiable [url=https://kamagrameilleurprix.shop/#]acheter kamagra site fiable[/url] Pharmacie Internationale en ligne

  58. pharmacie en ligne sans ordonnance pharmacie en ligne france livraison internationale or pharmacie en ligne livraison europe
    http://burgenkunde.tv/links/klixzaehler.php?url=https://pharmaciemeilleurprix.com pharmacie en ligne fiable
    [url=http://n-organic.jp/shop/display_cart?return_url=http://pharmaciemeilleurprix.com]pharmacie en ligne france livraison belgique[/url] pharmacie en ligne avec ordonnance and [url=http://www.88moli.top/home.php?mod=space&uid=11419]п»їpharmacie en ligne france[/url] Pharmacie sans ordonnance

  59. pharmacie en ligne france pas cher acheter mГ©dicament en ligne sans ordonnance or acheter mГ©dicament en ligne sans ordonnance
    https://images.google.at/url?q=https://kamagrameilleurprix.com pharmacie en ligne pas cher
    [url=http://maps.google.mv/url?q=https://kamagrameilleurprix.com]pharmacie en ligne pas cher[/url] pharmacie en ligne france pas cher and [url=https://forum.beloader.com/home.php?mod=space&uid=1412763]pharmacie en ligne[/url] Pharmacie Internationale en ligne

  60. Acheter Sildenafil 100mg sans ordonnance Viagra homme sans prescription or SildГ©nafil 100mg pharmacie en ligne
    http://penza-job.ru/phpinfo.php?a%5B%5D=Generic Viagra online Viagra homme prix en pharmacie sans ordonnance
    [url=http://astrocorner.de/forward.php?src=http://viagrameilleurprix.com]Viagra gГ©nГ©rique pas cher livraison rapide[/url] Viagra sans ordonnance pharmacie France and [url=https://www.soumoli.com/home.php?mod=space&uid=118354]Viagra gГ©nГ©rique sans ordonnance en pharmacie[/url] Viagra gГ©nГ©rique sans ordonnance en pharmacie

  61. pharmacie en ligne sans ordonnance [url=https://pharmaciemeilleurprix.shop/#]pharmacie en ligne[/url] pharmacie en ligne avec ordonnance

  62. vente de mГ©dicament en ligne pharmacie en ligne france pas cher or Achat mГ©dicament en ligne fiable
    https://www.webkinz.com/bumper.php?clicktag=https://tadalafilmeilleurprix.com pharmacie en ligne france fiable
    [url=https://images.google.cz/url?q=https://tadalafilmeilleurprix.com]pharmacie en ligne france livraison belgique[/url] pharmacie en ligne and [url=http://xn--0lq70ey8yz1b.com/home.php?mod=space&uid=1443994]trouver un mГ©dicament en pharmacie[/url] Pharmacie Internationale en ligne

  63. Achat mГ©dicament en ligne fiable pharmacie en ligne sans ordonnance or pharmacie en ligne pas cher
    https://images.google.lt/url?q=http://pharmaciemeilleurprix.com pharmacie en ligne
    [url=https://www.google.hr/url?q=https://pharmaciemeilleurprix.com]pharmacie en ligne pas cher[/url] pharmacie en ligne livraison europe and [url=http://bocauvietnam.com/member.php?1597656-kmvttglevz]pharmacies en ligne certifiГ©es[/url] pharmacie en ligne france livraison belgique

  64. SildГ©nafil 100 mg prix en pharmacie en France Quand une femme prend du Viagra homme or Viagra pas cher livraison rapide france
    https://www.google.tk/url?q=https://viagrameilleurprix.com Viagra gГ©nГ©rique pas cher livraison rapide
    [url=https://cse.google.je/url?sa=t&url=https://viagrameilleurprix.com]Viagra gГ©nГ©rique pas cher livraison rapide[/url] Viagra homme sans prescription and [url=http://www.yya28.com/home.php?mod=space&uid=640769]Viagra femme sans ordonnance 24h[/url] Viagra sans ordonnance livraison 24h

  65. Meilleur Viagra sans ordonnance 24h [url=https://viagrameilleurprix.com/#]Acheter Viagra Cialis sans ordonnance[/url] Acheter Sildenafil 100mg sans ordonnance

  66. pharmacie en ligne livraison europe Achat mГ©dicament en ligne fiable or pharmacie en ligne pas cher
    https://cse.google.as/url?sa=t&url=https://pharmaciemeilleurprix.com trouver un mГ©dicament en pharmacie
    [url=https://31.glawandius.com/index/d1?diff=0&utm_clickid=h9kro2itmnlr5ry2&aurl=https://pharmaciemeilleurprix.com]п»їpharmacie en ligne france[/url] pharmacies en ligne certifiГ©es and [url=http://www.bqmoli.com/bbs/home.php?mod=space&uid=20193]pharmacie en ligne france livraison belgique[/url] Pharmacie sans ordonnance

  67. pharmacie en ligne pas cher pharmacie en ligne france livraison belgique or pharmacie en ligne france fiable
    http://www.virusfm.ru/go.php?url=https://tadalafilmeilleurprix.com pharmacies en ligne certifiГ©es
    [url=https://images.google.co.th/url?sa=t&url=https://tadalafilmeilleurprix.com]pharmacie en ligne pas cher[/url] pharmacie en ligne france livraison internationale and [url=https://visualchemy.gallery/forum/profile.php?id=4749916]п»їpharmacie en ligne france[/url] Achat mГ©dicament en ligne fiable

  68. pharmacie en ligne fiable Pharmacie en ligne livraison Europe or Pharmacie sans ordonnance
    https://www.google.co.bw/url?q=https://pharmaciemeilleurprix.com acheter mГ©dicament en ligne sans ordonnance
    [url=http://envirodesic.com/healthyschools/commpost/hstransition.asp?urlrefer=pharmaciemeilleurprix.com]pharmacies en ligne certifiГ©es[/url] п»їpharmacie en ligne france and [url=http://jiangzhongyou.net/space-uid-581010.html]pharmacie en ligne france livraison internationale[/url] Pharmacie Internationale en ligne

  69. pharmacie en ligne livraison europe [url=https://pharmaciemeilleurprix.shop/#]п»їpharmacie en ligne france[/url] Pharmacie en ligne livraison Europe

  70. acheter mГ©dicament en ligne sans ordonnance pharmacie en ligne avec ordonnance or acheter mГ©dicament en ligne sans ordonnance
    http://maps.google.nr/url?q=http://kamagrameilleurprix.com acheter mГ©dicament en ligne sans ordonnance
    [url=https://www.hcdukla.cz/media_show.asp?type=1&id=128&url_back=https://kamagrameilleurprix.com:::]Pharmacie en ligne livraison Europe[/url] pharmacie en ligne and [url=http://www.yya28.com/home.php?mod=space&uid=641028]pharmacie en ligne france pas cher[/url] pharmacie en ligne sans ordonnance

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here